فرزانه شهامت | شهرآرانیوز؛ «۳۵۰هزار تومان، همه‌اش همین.» درآمد ماهانه‌اش را می‌گوید. درآمد که نمی‌شود گفت، مستمری بهزیستی است. بعد از شغل‌های موقت و بیکاری‌های چندباره‌اش، فعلا این تنها دینگ‌دینگ پیامک واریزی به کارت بانکی‌اش به حساب می‌آید. هنوز ۱۰، ۱۲ روز به آخر برج مانده است و زهرا می‌گوید استرس کرایه‌خانه‌اش را دارد.
با خواهش و تمنا صاحبخانه را راضی کرده است که تمام ۱۰میلیون سرمایه‌اش را به عنوان پول رهن برای این خانه پنجاه‌متری بگیرد، به اضافه ۹۰۰هزار تومان کرایه که هنوز نمی‌داند چطور باید آن را جفت‌وجور کند. حوصله فکر کردن به شایدها را ندارد، به اینکه شاید اگر پاهایش کوتاه و بلند نبود و موقع راه رفتن، لنگ نمی‌زد و نفس‌هایش به شماره نمی‌افتاد، راحت‌تر دنبال کار می‌گشت. حداقلش این بود که این حس تنفر از ترحم بقیه را نداشت و شاید راحت‌تر می‌توانست به یکی از خواستگارهایش در روستای پدری بله بگوید. البته نه حالا که چهل‌وچندساله است.
او دارد درباره قدیم‌هایی حرف می‌زند که خوش بروروتر از الان بود و این پای عیب‌ناک، این‌قدر اذیتش نمی‌کرد. اصلا شاید هرگز تک‌وتنها به مشهد مهاجرت نمی‌کرد یا لااقل مجبور نبود برای ماندن در این خانه‌همکف منت صاحبخانه را بکشد. مردم به زهرا می‌گویند معلول. او یکی از ۱۳هزار و ۹۷۲مددجوی بهزیستی خراسان‌رضوی است که خانه ندارد. ۷۵درصد از این تعداد را معلولان، تشکیل می‌دهند. کرایه‌نشینی برای امثال زهرا، نسبت‌به آدم‌های سالم و با ظاهر معمولی، رنج مضاعفی دارد.
حکایت یک حذف
روزشان از تقویم ملی حذف شده است. ده‌دوازده سالی می‌شود در مناسبت‌های ۲۰مهر، روز جهانی اسکان معلولان و سالمندان درج نمی‌شود. حذف این مناسبت جهانی از تقویم ملی، مصوبه شورای فرهنگ عمومی کشور بود. منصور واعظی، دبیر وقت شورای فرهنگ عمومی کشور، همان‌زمان گفت که دلیل آن، وجود روزهای جهانی سالمندان و معلولان در تقویم بوده است. کارشناسانی که، دشواری‌های این دو قشر، به ویژه معلولان را در زمینه مسکن از نزدیک لمس کرده‌اند، موافق این تصمیم نبوده‌اند و نیستند.
«متأسفانه به‌دلیل نگرش منفی برخی از صاحب‌خانه‌ها، به مددجویان معلول ما منزل به اجاره نمی‌دهند یا اگر بدهند مددجو ماندگاری چندانی ندارد و ناچار به تعویض خانه می‌شود. بعضی‌هایشان دچار مشکلات جسمی هستند و باید در منزلی با شرایط خاص زندگی کنند مثلا حتما طبقه همکف یا مناسب‌سازی‌شده باشد. پیدا کردن چنین خانه‌هایی با محدودیت‌های مالی، سخت است.» این‌ها برش‌هایی کوتاه از مشکلات مسکن معلولان است که حسن فرخی به آن اشاره می‌کند.
او کارشناس مسئول مسکن مددجویان بهزیستی استان است و با اطلاعاتی که از وضعیت آن‌ها دارد، می‌گوید که وجود این مناسبت در تقویم، لازم بود و حذف آن نابه‌جا، باید به جای حذف، برجسته می‌شد و دغدغه جامعه را بیشتر می‌کرد؛ چیزی در حکم یک تلنگر برای همه به‌ویژه کسانی که دستی در کار دارند تا ببینند در این زمینه چه کرده‌اند.
به گفته این کارشناس، مناسبتی جهانی برای توجه به این نیاز اساسی درحالی حذف شده است که فقط در خراسان‌رضوی ۱۱۱۷خانوار دو یا چند عضو معلول دارند. در ۵۷۳۹خانوار، سرپرست خانواده معلول است و همه این خانوارها با دشواری‌هایی که اشاره شد، مستأجرند و «معمولا هم از قشر کم‌برخوردار جامعه‌هستند. نه به دلیل ناتوانی‌هایی ذاتی، بلکه به دلیل شرایطی که جامعه بر فرد معلول تحمیل می‌کند او را نمی‌پذیرد و با همه توانمندی‌هایش به او اعتماد نمی‌کند؛ فرصت نمی‌دهد و نتیجه طبیعی این رفتار فقر است.»
حرف‌های داخل گیومه را محمدایمانی راد می‌گوید تا تأکیدی باشد بر اینکه چرا باید به مسکن معلولان توجه ویژه شود. او مدیرعامل جامعه معلولان شاخه خراسان‌رضوی است.
مشت، نمونه خانوار
خوشبختانه این ساختمان، آسانسور دارد و در نگاه نخست، خاطرت را آسوده می‌کند که یک ویلچرنشین، مجبور نیست با خزاندن خودش روی پله‌ها به منزلش برسد. این ظاهر ماجراست. باید ویلچرنشین باشی تا عمق دشواری‌های این قشر را درک کنی.
«آسانسور کوچک است. معلول باید از ویلچر پیاده شود. کف آسانسور بنشیند، ویلچرش را جمع کند تا در بسته شود. به طبقه مورد نظر که رسید، باز خودش را روی زمین بخزاند و بیرون بیاید. بعد ویلچرش را بیرون بیاورد، باز کند و سوار شود.»
ایمانی‌راد، علاوه بر تجربه شخصی‌اش از محدودیت‌های جسمی، سال‌هاست که در کسوت فعال اجتماعی ظاهر شده است. حافظه‌اش مملو از درددل‌هایی از این دست است که معلولان با او در میان می‌گذارند. هر چه باشد، چهارهزار نفر با انواع محدودیت‌های ذهنی و جسمی، عضو این سازمان مردم‌نهاد در استان هستند و آنچه مدیرعامل به نیابت از اعضا می‌گوید، مشتی نمونه خروار است از شرایطی که جامعه برای مسکن این قشر، رقم زده است.
ساختمان‌هایی که آسانسور دارد، اما تا رسیدن به آن باید چند پله را بالا رفت.
اسکان معلولانی با محدودیت‌های جسمی در طبقات غیرهمکف و حل نشدن مسئله سند در برخی خانه‌های واگذار شده به مددجویان تعدادی از مشکلاتی است که او بیان می‌کند و نکته عجیب آنکه مربوط به مجتمع‌های مسکونی‌ای است که برای جامعه هدف بهزیستی ساخته شده است. او به جانمایی این مجتمع‌ها هم نقد دارد، اینکه به‌دلیل ارزان بودن زمین، در حاشیه شهرها یا شهرهای جدید نزدیک به مشهد جانمایی می‌شوند بدون آنکه زیرساخت‌هایی مثل حمل‌ونقل برای فرد کم‌توان جسمی فراهم باشد.
خانه‌هایی که با این وضعیت، واگذار می‌شود و در ظاهر، معلول را از رنج کرایه‌نشینی نجات می‌دهد، تعهدنامه‌ای هم دارد مبنی بر اینکه تا ۱۵سال حق فروش و اجاره آن را ندارد و به‌لحاظ قانونی باید در آن سکونت داشته باشد. این یعنی انتخاب ناگزیر بین شغل و خانه، تغییر دادن شغل یا هزینه‌های رفت‌وآمد روزانه، آن هم با شرایط کنونی حمل‌ونقل عمومی برای توان‌یابان. او همه این‌ها را با قصه‌هایی واقعی از همشهریانمان همراه می‌کند تا باورمان شود، مشکلات مسکن معلولان یکی‌دوتا نیست.
این خانه‌آسایش ندارد
باید بسازد، با شرایط خانه‌ای که به درد او نمی‌خورد. با سرویس بهداشتی‌و حمام کوچکی که گوشه حیاط است، با پله‌ها و در ورودی که ویلچر از آن رد نمی‌شود و خیلی چیزهای دیگر. حکایت بسیاری از معلولانی که مستأجرند، از این قرار است. آن‌ها نمی‌توانند از کمک‌های مالی برای مناسب‌سازی منزلشان استفاده کنند. منطقی هم نیست. چهار روز دیگر که بخواهند اسباب‌کشی کنند، ممکن است خانه جدید، همان آش و همان کاسه باشد.
حکایت آن‌هایی که توانسته‌اند در گوشه‌ای از مشهد و دیگر نقاط استان سقفی دائمی پیدا کنند نیز چنگی به دل نمی‌زند. سرپرست معاونت توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی به شهرآرا می‌گوید: بیش از ۳۵۰۰مددجو در صف انتظار برای دریافت کمک‌های بلاعوض مناسب‌سازی هستند. حمیدرضا علیزاده رضایی اعتبار احتمالی امسال را شش میلیارد تومان بیان می‌کند که فعلا یک میلیارد تومان آن، نقد شده است.
آن‌طور که می‌گوید پارسال ۴میلیارد تومان اعتبار مناسب‌سازی به ۱۰۰۰ مددجو داده شد و این یعنی، سرعت پرداخت این کمک‌ها به صف بلند متقاضیان نمی‌رسد. او نتیجه جلسه با تیم جدید مدیریت شهری و شخص شهردار را امیدبخش بیان می‌کند و از تفاهم‌نامه‌ای می‌گوید که در مرحله رایزنی است و یکی از بندهای آن، آغاز نهضت مناسب‌سازی خانه‌های معلولان با کمک شهرداری مشهد است.
او قبول دارد که مناسب‌نبودن شرایط زندگی برای معلولان در مجتمع‌های مسکونی‌مددجویان بهزیستی پذیرفتنی نیست و رایزنی برای مجاب کردن خیران برای ساخت واحدهایی در خور مددجویان در حال انجام است.
شاید وقتی دیگر
توصیفی که مدیرعامل جمعیت معلولان استان از وضعیت خانه‌دارشدن این قشر، با تورم سرسام‌آور کنونی می‌گوید، جای تأمل دارد: خانه‌دار شدن برای خیلی‌ها محال شده است، برای معلولان محال‌تر. این توصیف را بگذارید کنار آمارهای کارشناس مسئول مسکن مددجویان بهزیستی استان که می‌گوید: پارسال قرار بود ۱۳۰۰واحد مسکونی به مددجوهای بهزیستی استان واگذار شود که با همه تلاش‌ها، ۸۱درصد آن محقق شد. از تعهد تحویل ۱۳۰۰واحد امسال هم، فعلا ۳۵درصد، عملی شده است. آمارهای فرخی از ۳۱۰۶واحد نیمه‌تمام حکایت دارد که تکمیل آن‌ها به تورم سرسام‌آور کنونی و خالی بودن جیب مددجوها خورده است.
حمیده محدث، معاون مشارکت‌های مردمی بهزیستی استان، در گفتگو با شهرآرا از مشکل مضاعف خانه‌دار شدن معلولان مشهدی این‌طور می‌گوید: در مشهد با مسئله زمین مواجه هستیم. لازمه جذب خیران برای ساخت مسکن مددجویان با اولویت خانواده‌های دارای چند معلول، داشتن زمین است.
در دیدار با شهردار مشهد درخواست واگذاری زمین را مطرح کردم، نظیر اتفاقی که از سوی معاونت اقتصادی شهرداری صورت می‌گیرد و زمین به انبوه‌سازان مسکن واگذار می‌شود. درخواست دیگرم این بود که بخشی از سهم شهرداری از واحدهای ساخته‌شده، به مددجویان بهزیستی اختصاص پیدا کند.
محدث می‌گوید از هر ۱۰ مراجعه به مدیران بهزیستی در ملاقات‌های عمومی، هشت مورد مشکل مسکن دارند. زمینی که سازمان زمین و مسکن، حسب وظایف قانونی بتواند به ما واگذار کند، در مشهد و برخی دیگر از شهرستان‌ها نیست. درباره گزینه شهرداری هم دیدارها و رایزنی‌ها مربوط به چند روز پیش است و برای نتیجه نهایی باید منتظر ماند.
سایر برنامه‌هایی که او می‌گوید زمان‌بر است؛ به طور مثال اختلافات داخلی دستگاه‌های متولی سر فلان پروژه مسکونی ۳۰۰واحدی حل، تفاهم‌نامه‌ها منعقد و اعتبار لازم از بهزیستی کشور، درخواست شود. او برای خانه‌دار شدن معلولان به زمزمه‌هایی امیدوار است که از مسئولان بهزیستی کشور شنیده است؛ زمزمه‌هایی در مورد برنامه ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی که جزو شعارهای انتخاباتی آیت‌ا... سید ابراهیم‌رئیسی بود و رایزنی‌هایی برای تحقق آن در حال انجام است.
نظر شما